Europa, interdisciplinariteit en wetenschap: Lessen voor de eenentwintigste eeuw

Geen groene revolutie voor Afrika

geen groene revolutie voor afrika 121 Geen groene revolutie voor Afrika Roel Merckx inleidinG De meeste mensen hebben van Afrika een typisch maar eenzijdig beeld van natuurparken vol met exotisch grootwild, van zonovergoten stranden, van prachtige natuur en van vakantiebestemmingen die een grote dosis nostalgie naar een koloniaal verleden uitstralen. Een ander, even overtrokken beeld, is dat van een continent dat constant wordt door elkaar geschud door de meest gruwelijke burgeroorlogen. Die leiden op hun beurt tot eindeloze vluchtelingenstromen, ellendige kampen en uitgemergelde kindjes die door jonge, meestal Westerse vrijwilligers aan een infuus worden geholpen. Hoewel beide extremen bestaan, reflecteren ze geenszins het dagelijks leven van de gemiddelde Afrikaan. Van de dagelijkse sleur en het harde labeur waarmee miljoenen Afrikanen dagelijks geconfronteerd worden, weten we vrij weinig. Een meer realistisch plaatje krijg je bijvoorbeeld als je in een miljoenenstad als Ibadan (Nigeria) op het dak van de Bowertoren gaat staan en daar in alle richtingen diezelfde monotone zee van roestige daken overziet. Die eindeloze massa van huizen – die bij ons zo’n gele affiche met ‘onbewoonbaar verklaard’ zouden krijgen – liggen aan onverharde stoffige of modderige wegen zonder riolering. Hier en daar stijgen er rookpluimen op van de keukenvuurtjes, die gemengd met uitlaatgassen zorgen voor een mistige flou die de meest trieste details gelukkig nog een beetje verbergt. 122 roel merckx Niets blijft er over van die mooie, overweldigende tropische vegetatie of van de sfeer van adembenemend weidse savannes. Men kan zich terecht afvragen waarom mensen het stadsleven verkiezen boven het plattelandsleven , dat toch door velen gepercipieerd wordt als rustig en vredevol. Leven van het land impliceert echter ‘boeren’ en daar knelt het schoentje. De landbouwkundige ontwikkeling in Afrika stuit op reusachtige hinderpalen . Voor het platteland leidt dit tot armoede en een groot gebrek aan een toekomstgericht perspectief en dat vertaalt zich in een voortdurende plattelandsvlucht. Het lijkt er bovendien op dat alle pogingen om hieraan te verhelpen zonder enig gevolg zijn gebleven. Tussen 1960 en 2000 is de voedselproductie in Latijns-Amerika en Azië verdrievoudigd, terwijl in Afrika de opbrengsten op hetzelfde niveau zijn gebleven als in 1960. Waar men in het geval van Latijns-Amerika en Azië kon spreken over een ware ‘groene revolutie’, blijkt die aan Afrika te zijn voorbijgegaan. Geen groene revolutie voor Afrika dus. In dit betoog zal ik ingaan op een aantal hypothesen die dit kunnen verklaren. Verder zal ik ook ingaan op een aantal pistes die een uitweg uit deze armoedespiraal moeten mogelijk maken. Centraal in het betoog zal een pleidooi staan voor meer wetenschappelijk landbouwkundig onderzoek en voor een intensifiëring van de landbouw in Afrika. Met name de vraag naar meer wetenschappelijk onderzoek verdient de aandacht, omdat ze in schril contrast staat tot een wijd verspreide mythe die zegt dat er al voldoende onderzoek is gebeurd en dat we nog enkel voor adoptie of implementatie moeten zorgen. focUs oP sUb-saHara afrika Drie van de vier mensen in ontwikkelingslanden leven op het platteland en ongeveer 880 miljoen mensen moeten het daar stellen met een inkomen van minder dan $1 per dag. Het meest recente World Development Report (2008) onderscheidt drie verschillende types van landen, gebaseerd op het aandeel dat de agrarische sector inneemt in de economische groeicijfers en op het aandeel van het platteland in de nationale armoedestatistieken. Zo worden landen als agrarisch (agriculture-based), in transitie (transforming) of als verstedelijkt (urbanised) geklasseerd. In de eerste groep neemt landbouw 32 procent van het bruto nationaal product (bnp) voor haar rekening en leven de meeste armen (70 procent) op het platteland. Die landen bevinden zich vooral in Sub-Sahara Afrika, vandaar dat we onze aandacht toespitsen op deze regio. geen groene revolutie voor afrika 123 De bevolking van Sub-Sahara Afrika (SSA) telt ongeveer 615 miljoen inwoners , waarvan twee derde leeft op kleine boerderijen gekenmerkt door een extreem lage productiviteit. De werkloosheid neemt er hallucinante proporties van 70% aan. Toch zorgt de landbouwsector er voor een groot deel van het bnp en is ze verantwoordelijk voor 60% tot 70% van de exportinkomsten en tewerkstelling. De bevolking van Sub-Sahara Afrika groeit met ongeveer 3% per jaar, terwijl de jaarlijkse toename in voedselproductie maar 0,7% bedraagt. De graanproductie per oppervlakte-eenheid is gestagneerd in SSA, terwijl ze is toegenomen in alle andere streken van de wereld. Het is duidelijk dat in Afrika een ander, minder succesvol pad is gevolgd om de productie te verhogen. Toename in productie in SSA is inderdaad...