Visie en vooruitgang: Lessen voor de eenentwintigste eeuw

Is er nog voldoendewater om ons voedsel te produceren?

Is er nog voldoende water om ons voedsel te produceren? Dirk Raes, Sam Geerts en Eline Vanuytrecht de waterVraag Waterbehoefte voor voedselproductie Een mens drinkt gemiddeld 2 liter water per dag, maar om zijn voedsel te produceren wordt er dagelijks 3000 liter water per persoon verbruikt. Deze enorme hoeveelheid water is nodig, omdat (voedsel)gewassen water verdampen tijdens hun groeicyclus. Het grootste deel van het water dat plantenwortels uit de bodem onttrekken, wordt getransporteerd naar intercellulaire ruimtes in de bladeren. Daar verdampt het water en de gevormde waterdamp wordt dan via kleine openingen (huidmondjes) in de bladeren afgevoerd naar de atmosfeer. Zo verdwijnen er dagelijks vanuit een veld duizenden liters water per hectare. Tegelijk nemen de planten via hun huidmondjes ook CO2 op. Het gas wordt door fotosynthese omgezet in carbohydraten, die de bouwstenen vormen voor de biomassa van de planten. Als een gewas op het einde van zijn groeicyclus geoogst wordt, is er dus veel biomassa geproduceerd, maar zijn er ook enkele miljoenen liter water per hectare verdampt. Een vergelijking tussen het oogstbare gedeelte van de gewassen en het volume water dat de gewassen verdampen tijdens hun groeicyclus, leert hoeveel water er nodig is om voedsel te produceren . Voor 1 kilogram graan bijvoorbeeld bedraagt de waterbehoefte 1000 184 dirk raes, sam geerts en eline vanuytrecht à 2000 liter. De hoeveelheid water die verbruikt wordt om vlees te produceren , ligt meestal veel hoger. Een dier verorbert immers tonnen voedsel voor het slachtklaar is. Figuur 1 toont de hoeveelheid water die nodig is voor de productie van een aantal belangrijke voedselproducten. 20.599 20.599 17.168 7.480 5.509 3.989 3.350 2.389 2.167 2.094 1.831 1.803 1.681 1.641 1.518 1.302 993 752 748 453 432 404 238 177 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 steak hamburger boter kaas kippenvlees (geheel) kippenei witte rijst pasta (witte bloem) witte suiker bruine suiker tofu (soja) gerst wit brood haver volle tarwebloem volle yoghurt maïs (graan) sinaasappelsappen volle melk broccoli tomaten (saus) sinaasappelen verse tomaten sla Waterconsumptie tijdens de productie (l/kg) Figuur 1. De hoeveelheid water nodig voor de productie van een aantal belangrijke voedselproducten (gegevens: Kreith, 1991). De grote spreiding van de cijfers in figuur 1 leert dat de hoeveelheid water die dagelijks nodig is om het voedsel van één persoon te produceren, sterk varieert naargelang het dieet. Gemiddeld is er ongeveer 3000 liter water noodzakelijk, maar een vegetariër, die matig eet, komt dagelijks toe met zo’n 2000 liter. Als vleesconsumptie belangrijk wordt, is er echter snel 6000 liter water per dag nodig. De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) berekende dat er 3000 liter water per dag nodig is om één Tunesiër, met een matige vleesconsumptie, van voedsel te voorzien . Een Amerikaan uit Californië, met een veel grotere vleesproductie, heeft dubbel zoveel water nodig. is er nog voldoende water om ons voedsel te produceren? 185 Vraag naar zoet water Voor een plant maakt het niet uit of zijn waterbehoefte voldaan wordt door neerslag of door irrigatiewater. Als er voldoende neerslag valt en als die netjes verdeeld is over het jaar, dan kan regengevoede landbouw perfect in staat zijn om het nodige voedsel te produceren. In grote delen van de wereld is de neerslag echter niet gelijkmatig verdeeld over het jaar of er valt gewoon te weinig neerslag om aan de waterbehoefte van de gewassen te voldoen. Ook vertonen regenseizoenen vaak perioden van droogte, waardoor gewassen droogtestress ondervinden en minder produceren of zelfs afsterven. De oogst kan daardoor erg beperkt zijn. Dat is ook de reden waarom het enorme areaal regengevoede landbouw (1200 miljoen hectare) wereldwijd, niet zo productief is. Met irrigatie kan men de droogteperioden tijdens het groeiseizoen overbruggen door extra water aan te voeren. Dankzij het irrigatiewater kan de voedselproductie sterk stijgen op de geïrrigeerde velden. Hoewel de geïrrigeerde landbouw slechts 17 procent (260 miljoen hectare) van het totale landbouwareaal bedraagt, zorgt deze landbouwvorm wel voor een derde van het geproduceerde voedsel wereldwijd en is hij dus twee en een half keer zo productief als de regengevoede landbouw. Om al het voedsel te produceren op de geïrrigeerde velden, is er wel veel irrigatiewater nodig. In de hele wereld wordt er jaarlijks 7500 km3 zoet water verbruikt. Dat volume komt overeen met een verbruik van 3400 liter per dag per persoon (l/dag/cap...