In gesprek met morgen: Lessen voor de eenentwintigste eeuw

ICT en eHealth

ICT en eHealth Nieuwe wegen voor de wetenschap Bart De Moor & Olivier Gevaert In deze bijdrage bespreken we de nieuwe symbiose, gekend onder de noemer eHealth, tussen de gezondheidszorg enerzijds en de informatie- en communicatietechnologieën (ict) anderzijds. We bespreken de trends en uitdagingen op demografisch en maatschappelijk gebied, zowel wetenschappelijke als technologische en tonen aan hoe eHealth de kwaliteit en kosteneffectiviteit van de gezondheidszorg zal verbeteren. In een laatste deel hebben we het over zogenaamde Health Decision Support systemen. Dit zijn grootschalige softwareontwikkelingen die dokters, zorgverstrekkers en beleidsmakers ondersteunen bij het maken van diagnoses, het opvolgen van therapieën en het cijfermatig onderbouwen van beleidsbeslissingen in de gezondheidszorg. Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw lijken zowel de efficiëntie als de kostprijs van onze gezondheidszorg in toenemende mate onder druk te komen van een aantal demografische, technologische en budgettaire evoluties . Ten eerste worden we met z’n allen ouder dan vroeger: meer specifiek groeit het segment van mensen ouder dan tachtig sterk aan. Ten tweede, door de groeiende impact van de technologie, wordt de gezondheidszorg steeds individueler en wordt de geneeskunde steeds meer gepersonaliseerd . Bovendien maken dokters steeds meer gebruik van geavanceerde technologie. Al deze technologieën genereren een ‘tsunami’ aan numerieke data. Niet alleen verdubbelt de rekenkracht van onze computers om de 18 maanden (dit is een gevolg van de zogenaamde ‘Wet van Moore’), maar 16 bart de moor & olivier gevaert bovendien stijgt ook, door het toenemende aantal data, de noodzaak aan breedbandcapaciteit, om deze data uit te wisselen tussen alle partners in de gezondheidszorg (dokters, verzorgers, mutualiteiten en overheid). Ten slotte komt in de hele gezondheidszorg ook de patiënt steeds meer centraal te staan (hoe paradoxaal dit ook mag klinken). Dit toenemend belang wordt gekarakteriseerd door, wat men noemt, de ‘4 P’s’: personalized, preventive , predictive, participatory. Personalized wijst op het toenemende geïndividualiseerde karakter van de diagnose en de behandeling van een patiënt, rekening houdend met zijn eigen individuele gezondheidsprofiel. Hierbij gaat steeds meer aandacht naar de verschillen in het ziektebeeld van de individuele patiënt ten opzichte van het algemene, ‘generische’ patroon van een bepaalde ziekte. Preventief duidt op het principe dat voorkomen beter is dan genezen, zowel voor de patiënt als voor de gezondheidzorg in het algemeen. Predictief wijst op het groeiende gebruik van technologie, databanken en software om voorspellingen te maken om eerder te anticiperen en te voorkomen dan te remediëren en genezen, of om de evolutie van bepaalde ziektepatronen en therapieën te voorspellen. Participatory tenslotte wijst op de toenemende mondigheid en participatie van de patient en patiëntenorganisaties in het beslissingsproces, waar voorheen alleen dokters beslissings- en spreekrecht hadden. Zoals gezegd, worden al deze evoluties exponentieel versneld door recente technologische ontwikkelingen in o.a. de genetica, de medische beeldvorming , de beschikbaarheid van ambulante geneeskundige apparaten voor thuismonitoring en de toename van grote databanken gebaseerd op het elektronisch medisch dossier van patiënten. Deze ontwikkelingen genereren een tsunami van medische data, niet alleen voor elke individuele patiënt, maar ook voor ganse populaties van gezonde en zieke mensen. Een belangrijke onderschatte dimensie in al deze evoluties is deze van de informatie- en communicatietechnologieën (ict). Door ict zullen dokters in de nabije toekomst scherpere diagnoses kunnen maken en therapieën veel beter kunnen opvolgen. Dankzij ict zal de geneeskunde echt ‘evidence based ’worden, omdat dokters veel makkelijker dan vroeger toegang krijgen tot gespecialiseerde vakliteratuur, doordat medische patiëntendossiers centraal toegankelijk zijn en met elkaar vergeleken kunnen worden. Door ict wordt ook de patiënt zelf steeds mobieler en mondiger (‘empowerment of the patient’), omdat hij of zij zelf beter geïnformeerd is (bijvoorbeeld via het internet). De combinatie – of beter synergie – tussen gezondheidszorg en ict, wordt eHealth genoemd. Voor de verdere ontwikkeling van eHealth gaat men uit van de volgende doelstellingen: ict en ehealth 17 De verbetering van de kwaliteit van de gezondheidszorg voor patiënten 1. in een ‘4P’-context; Een betere ondersteuning van dokters bij het maken van beslissingen in 2. een omgeving die in toenemende mate complexer wordt, zowel technologisch als organisatorisch, sociaal, administratief en financieel; Een betere benutting van de opportuniteiten van de technologie, die 3. steeds nauwkeuriger en krachtiger wordt en die bovendien gigabytes aan numerieke data genereert; Betere beleidsadviezen genereren, die gebaseerd zijn op objectiveerbare 4. data en daardoor wetenschappelijk onderbouwd zijn, waarbij zowel wetenschappelijke, technologische, wettelijke als ethische dimensies en beperkingen in ogenschouw worden genomen; De verbetering...