Met (het) oog op morgen: Opstellen over taal, taalverandering en standaardtaal

Van der Heijden

172 Van der Heijden Ik zal u uitleggen wat ik tegen A.F.Th van der Heijden heb, deze gevierde schrijver van dikke boeken, die als warme broodjes over de toonbank gaan. Bijvoorbeeld De tandeloze tijd deel 3, boek 1. Hij wint er zelfs literaire prijzen mee. Wat ik ertegen heb, is simpel dat hij zo beroerd schrijft. Te zwaar, te omslachtig; van alles te veel. Het is gewichtigdoenerij. Van der Heijden is z’n eigen stoorzender. Ik geef een voorbeeld van een zin op bladzij 99. Als u die goed leest, weet u genoeg. De hoofdpersoon, Albert, stelt zich voor hoe zijn vriend, nou ja vriend, in ieder geval kamergenoot, zich afdroogt na het douchen . Hij stelt het zich voor, want die kamergenoot, Flix, is er op dat moment niet. Maar Albert kent hem goed. Hij weet hoe Flix zich zal afdrogen. Alleen al de voorstelling irriteert hem. Dat blijkt uit deze zin: ‘Het was de anticiperende ervaring van een Flix die zich na het douchen de oren droogde met een door de punt van de handdoek omwikkelde wijsvinger, en dat ongeveer deed als een verregende hond, met schuingehouden kop, de ogen toegeknepen, met snel en ruw in korte haaltjes op en neer gaande poot, waardoor de druppels in ’t rond vlogen, en waarbij in het geval van Flix het klapperen van de handdoek leek op het geluid waarmee de lange hondeoren tegen de nek sloegen.’ Laten we eens wat beter naar deze zin kijken. Zet uw walging even opzij. Wat is dit voor raar beeld? Flix droogt zijn oren. Hij doet dat met een handdoek. Hij heeft een vinger in de handdoek, en met die gehanddoekte vinger droogt hij zijn oren. Of het belangrijk is, daar gaathetnunietom.VanderHeijdenvindthetiniedergevalvanbelang ons te vertellen hoe die Flix zijn oren droogt. Hij haalt er een beeld bij: ongeveer zoals een verregende hond. Dat verduidelijkt niets. Een 173 verregende hond schudt zich uit. Maar nee, Van der Heijden z’n hond doet het met een handdoek, met een poot in de handdoek droogt hij zijn oren. Of is het Flix? Hij doet het ‘snel en ruw in korte haaltjes’. Slaat dat op Flix? Nee, want er staat ‘met snel en ruw in korte haaltjes op en neer gaande poot’. Dus toch de hond, al kan ik me er niets bij voorstellen. En van de weeromstuit weet ik ook niet meer hoe die Flix zich afdroogt. Eerst dacht ik, dat zie ik voor me: man droogt zich af na het douchen, de spetters vliegen in het rond, en met een handdoek waar hij een vinger in steekt, droogt hij zijn oren. Dat kun je voor je zien. Maar dan komt er die vergelijking met die hond, met die poot in korte haaltjes op en neer gaande, en prompt verdwijnt ons begrip. Moraal van dit verhaal: zonder het beeld van die hond zou de zin niet alleen korter maar ook duidelijker geweest zijn. Gooi die hond eruit. Van der Heijden betrapt met zelden op een te weinig. Er is meer: ‘met een door de punt van de handdoek omwikkelde wijsvinger’. Loodzwaar. En hoe gaat dat trouwens? Er zijn volgens mij twee manieren: (a) de punt van de handdoek in je oor proppen, en (b) met een vinger in de handdoek gestoken. Het onderscheid is niet echt van belang, maar Van der Heijden vindt van wel. Hij maakt echter een rare mix van beide technieken. Het is óf de punt, óf de omwikkelde vinger, maar niet een met de punt omwikkelde vinger. Met de punt is namelijk niets te omwikkelen. Ten slotte: ‘en waarbij in het geval van Flix het klapperen van de handdoek (bij beide technieken, zie boven, klappert er niets) leek op het geluid waarmee de lange hondenoren tegen de nek sloegen’. We vernemen nu pas dat die verregende hond lange oren had. Ernstiger is: ‘...waarbij in het geval van Flix...’ (mijn moeder zou daar iets anders onder verstaan): maar nota bene, het gaat toch allemaal om die Flix! Het lijkt wel alsof Van der Heijden dat even vergeten was, door al dat gedoe over die klapperende hond. In het geval van Flix dus, leek het klapperen van de handdoek op het geluid van die oren. Het geval van Flix is het enige geval. De toevoeging ‘in het geval van Flix’ is hier dus niet alleen volstrekt overbodig, ze brengt daardoor ook verwarring teweeg. 174 Van der Heijden is begonnen met een...