Macedonian: A Course for Beginning and Intermediate Students

15. Wedding Customs, Sports, Arts

353 15. Wedding Customs, Sports, Arts 15.1 Има perfect 15.2 Dependent form of masculine personal names 15.3 Aspect distinctions and imperfective derivation 15.4 Introduction to verbal prefixes 15.5 Prefixes for ‘some’, ‘no-’, ‘every-’, e.g. ‘someone, no one, everyone’ 15.6 Indefinite pronouns meaning ‘any-’, e.g. ‘anyone, anywhere’ 15.7 The conjunction како да, ‘as if’ Семејството Наумовски во Македонија Вежба 1: Ова е дневникот на Танас за посетата во Македонија. Разговарајте што ќе прават секој ден. 15 ♪ Лекција 15 354 Вежба 2: Слушнете/прочитајте ги дијалозите и напишете кога и каде се случуваат: време место Дијалог 1: _______________________ _________________________________ Дијалог 2: _______________________ _________________________________ Дијалог 3: _______________________ _________________________________ Дијалог 4: _______________________ _________________________________ Дијалог 1 Танас: Што е сега? Ајде да одиме? Сите отидоа. Каде е Бранко? Билјана: Го чека куферот. Уште неговиот куфер не е пристигнат. Танас: Па нема повеќе куфери на лентата. Бранко: Леле, куферот ми го нема. Тато, што ќе правиме сега? Танас: Ајде да прашаме на шалтерот за информации. Ве молам, еден од нашите куфери не дојде. Можете ли да ни помогнете? Службеник: Сега ќе видам. Почекајте малку да ги прашам работниците. Жал ми е, сите куфери биле ставени на лентата. Изгледа дека вашиот е задржан некаде. Танас: Можно ли е да е загубен? Службеник: Не грижете се! Ќе го пополните овој формулар и ние ќе испратиме информации до сите аеродроми каде што имате поминато. Веднаш штом ќе дознаеме нешто ќе ви јавиме. Бранко: И што ќе правам јас сега? Немам ништо. Би можел ли јас да одам на свадба во оваа маица и патиките? Супер! Лилјана: Утре сигурно ќе го добиеш куферот и ќе бидеш добро облечен за на свадбата. Не грижи се. Дијалог 2 Лилјана: Тортава е убава. Знаеш Мира, прекрасно е. Одамна вака убаво си немаме поминато. Музиката е супер, одлично свират, се изнаигравме. Нели Билјанче? Билјана: Да. Тетка Мира, се надевам ќе бидеш среќна. Ми се допаѓа Андреј. А и на тапан убаво свири! Знаеш, ние сешто си мислевме . . . Весна: Време е невестата да го фрла букетчето. Мира, земи си го букетчето. Сите немажени застанете зад невестата. Ајде сега – еден, два, три-и-и! Андреј: Е-е-е, Драган, кај тебе падна букетчето! Па наскоро да ти играме на свадба! 355 Лекција 15 Дијалог 3 Билјана: Колку е резултатот? Андреј: 21.20 за нашите. Ах, им ја зедоа топката. Ама е опасно сега, гледај како напаѓаат Романките. Сега ќе дадат гол. Стојан: Не сакам да гледам ракомет, има нешто друго да гледаме? Билјана: Гледај, гледај . . . Уф, изедначено, 21.21! Андреј: Штета, не требаше да дозволат да им дадат уште еден гол. Не смеат да ризикуваат. Веќе имаат загубено еден натпревар. Ако загубат сега, нема да влезат во финале. Бранко: Гледај, гледај, сега нашите напаѓаат. Ајде сега напред, дајте им гол. На- пред на-ши!!! Сите: Ма-ке-до-ни-ја!!!! Ма-ке-до-ни-ја!!!! Гоооол!!! Бравоооо! Дијалог 4 Билјана: Градов бил поубав порано. Многу ми се допаѓаат старите куќи на сликите од Коџоман. Галеријата е навистина прекрасна. Танас: Коџоман е еден од најпознатите македонски сликари, покрај Мартиноски и Личеноски. Сите тројца се родени на почетокот на 20-от век и се школувале во Белград. Најубавите слики им се со мотиви од Македонија. Се сеќавате во галеријата во Скопје видовме некои нивни слики. Бранко: Што ќе правиме по вечерата? Лилјана: Ќе одиме кај мостот каде што реката Дрим излегува од езерото. Бранко: Па веќе го имаме видено. Нели бевме таму утрово? Лилјана: Да, но вечерва таму ќе биде затворањето на фестивалот „Струшки вечери на поезијата“. Стојан: Каков е тој фестивал? Каква музика ќе има? Билјана: Не биди глупав, нели читавме во весникот за тоа. Доаѓаат поети од целиот свет и има разни настани цела недела. Ја гледавме програмата, се сеќаваш? Ова денес се вика „Мостови“. Поетите ќе читаат свои песни и на победникот ќе му ја врачат наградата „Златен венец“. Лилјана: Знаете зошто се одржува во Струга? Стојан: Се собираат луѓе поради враќањето на јагулите? Лилјана: Не Стојане, иако има поезија на оваа тема, тука е роден првиот поет што пишувал на македонски јазик – Константин Миладинов. Вежба 3: Изберете го точниот одговор: 1. Чиј куфер не пристигна? На а) Билјана б) Бранко в) Танас 2. Што требаше да направат за загубениот куфер? а) Да телефонираат во агенцијата. б) Да пополнат формулар. в) Да чекаат на аеродромот. Лекција 15 356 3. Лилјана беше најмногу задоволна од свадбата затоа што: а) беше многу весело. б) храната беше многу добра. в) Андреј убаво свиреше. 4. Букетчето на невестата падна кај: а) Бранко б) Стојан в) Драган 5. На натпреварот во ракомет: а) Македонија има дадено многу повеќе голови отколку Романија. б) Романија има многу повисок резултат. в) Резултатот е скоро изедначен. 6. Македонската репрезентација ќе влезе во финалето: а) ако ја победи Романија. б) без разлика дали ќе ја победи Романија. в) ако не загуби ниту еден натпревар. 7. На Билјана ѝ се допаѓаат најмногу сликите на Коџоман со мотиви: а) од мостовите на Дрим. б) од старата архитектура на Струга. в) од Белград и Скопје. 8.На манифестацијата „Мостови“ ќе има: а) ревија на народни песни и ора. б) читање на поезијата на Константин Миладинов. в) читање на песни од учесниците на фестивалот. Вежба 4: Од вашето искуство 1. Што мислите за губењето на багажот по аеродромите? Дали некојпат тоа вам ви се случило? Како се чувствувавте? Раскажете/напишете за таа случка. 2. Дали и кај вас невестата го фрла букетчето на крајот од свадбата. Раскажете што се случува. 3. Дали сакате да одите на спортски натпревари? Раскажете/напишете за некој спортски настан на кој сте биле. 4. Дали сакате уметност и поезија. Што сакате повеќе: да одите во уметничка галерија или на поетско читање? Раскажете. 15.1 Има perfect In Лекција 11, you learned the formation and use of the l-past. In Лекција 13, you learned a perfect-like construction composed of the verb сум plus verbal adjective formed with intransitive verbs. There is another perfect construction in Macedonian formed from the verb има, or нема, followed by an invariant neuter singular form of the verbal adjective. This construction is typically used with transitive verbs: 357 Лекција 15 Танас го има завршено основното образование во Битола. Tanas has completed his primary school education in Bitola. Ангелина ја има продадено колата. Angelina has sold her car. Веќе три недели го немам видено Драган. I haven’t seen Dragan for three weeks. 15.1.1 Formation of the има perfect The formation of the има perfect is quite straightforward. The present tense forms of има/нема combine with the invariant neuter verbal adjective to form a compound tense, e.g.: имам/немам прочитано имаме/немаме прочитано имаш/немаш прочитано имате/немате прочитано има/нема прочитано имаат/немаат прочитано If there are clitics in the sentence, they will precede the verb има: (neg.) indef. + def + ima / (nema) + neuter verbal adjective (не) му го има / (нема) дадено Билјана веќе му го има прочитано тој расказ на Стојан. Biljana has already read that story to Stojan. Билјана сѐ уште му го нема прочитано тој расказ на Стојан. Biljana still hasn’t read that story to Stojan. Note, however, that if a question is formed with the particle ли the interrogative particle will come after има / нема: Му го имаш ли прочитано тој расказ на Стојан, Билјана? Have you read that story to Stojan, Biljana? Му го немаш ли прочитано тој расказ на Стојан, Билјана? Haven’t you read that story to Stojan, Biljana? 15.1.2 Uses of the има perfect The use of the има perfect is not consistent across Macedonia. This verb form is more common in Western Macedonia and in the standard language than in Eastern Macedonian dialects. While it is a feature of the literary language, many speakers, particularly in the north and east, Свети Наум Лекција 15 358 do not use it. Speakers from some southwest dialect areas, however, prefer the има perfect constructions; the l-forms are seldom if ever used in some of these dialects. The има perfect always expresses the state resulting from a past action, and will best be translated by an English present perfect, e.g., Го имам купено неговиот најнов роман. ‘I have bought his newest novel’. Compare this to the l-past (Лекција 12), which has a number of different uses, e.g., perfect, non-confirmative, admirative, or dubitative. While there are differences in the two perfect constructions, these differences will not be treated here. Instead, we will focus on the contexts where the има and сум perfects may substitute for one another, e.g.: Го немам гледано овој филм/ Не сум го гледал овој филм. I haven’t seen this movie. The verbal neuter adjective can be formed from either perfective or imperfective verbs. The choice of aspect is, as elsewhere, dependent on the boundedness of the verbal action: If the action is viewed as unbounded or repeated, the verbal adjective will be imperfective, e.g.: Дали имаш купувано книги од оваа книжарница? Have you ever bought books from this bookstore? If the action is bounded in some way, the verbal adjective will be perfective, e.g.: Дали го имаш купено речникот? Have you bought the dictionary? In addition to recognizing these forms in print, you must also be able to form them correctly and translate them accurately. However, at this point it is not necessary for you to distinguish the nuances in the perfect meanings of the сум and има constructions. Вежба 5: Одговорете на следниве прашања за себе: 1. Имате ли патувано во Македонија? 2. Ги имате ли направено домашните задачи за денес? 3. Имате ли некогаш заборавено да им се јавите на вашите родители? 4. Дали имате шетано кај некое езеро? 5. Имате ли работено во некој поголем град? 6. Дали имате испраќано пораки во друга земја? 7. Имате ли читано нешто за Мис Стон? 8. Дали некојпат го имате изгубено пасoшот? 9. Дали имате слушано македонска народна музика? 10. Имате ли гледано некои македонски филмови? 359 Лекција 15 Вежба 6: Пополнете ги следниве реченици со соодветната форма на глаголските форми со нема според примерот: Тој нема дојдено (дојде) кај нас. 1. Бранко го _____ _______ (гледа) овој филм. 2. Ние сѐ уште ја _____ _______ (плати) сметката. 3. Марко и Стојан _____ _______ (заврши) средно училиште. 4. Баба Елена _____ _______ (чита) англиски книги. 5. Ти ѝ_____ _______ (испрати) порака на сестра ти. 6. Вие ги _____ _______ (заборави) пасошите. 15.2 Dependent form of masculine personal names There is a special ending that may appear on some masculine personal names, kinship terms, some domestic animals, and the nouns човек, бог ‘God’, ѓавол ‘devil’, and господ ‘lord’. These special forms designate that the noun is not the subject of the sentence. You may encounter these forms when the noun is the direct object, after prepositions, or after еве! ене! and ете! Many speakers do not use these forms at all, particularly younger people, but if you read Macedonian you are sure to encounter them. While you are not expected to know these forms actively, you should be aware that they exist and...