Macedonian: A Course for Beginning and Intermediate Students

10. Weather

201 10. Weather 10.1 Imperfect 10.2 Proximate and distance forms of the definite article 10.3 Interrogatives, pronominal adjectives, and adverbs of quantity and quality 10.4 Impersonal constructions 10.5 Imperatives, continued: да and нека constructions Баба Елена му чита приказна на Стојан Во Торонто е есен и времето не е убаво. Вчера Стојан сакаше да игра надвор но врнеше цел ден. Тој не знаеше што да прави со себеси. Досадно му беше. Се караше со Бранко, не играше добро со Зоки, не сакаше ни да чита ни да гледа телевизија. Му се јави на едно другарче, ама тој не беше дома. Баба Елена го викна и го праша дали сака да му раскаже една приказна за зима, која таа многу ја сака. Тој седна до неа и почна да слуша . . . Ајде да ја читаме заедно приказната на баба Елена. . . .1 10 - Пред да почнеме да видиме дали ги знаете овие животни: Волк, лисица, зајак, глушец, жаба, мечка, вепар - Кое животно е најмало, кое е најголемо? Наредете ги по големина. - Во приказната тие се јавуваат со други имиња. Најдете ги! Р а к а в и ц а Врвеше дедото низ шумата, а по него трчаше малечко кученце. Одеше дедото, одеше, па си ја испушти ракавицата. Дотрча од некаде глувчицата, се вотна во ракавицата и рече: „Тука ќе живеам“. Еве ти ја од некаде и жабата. Скок, скок - дојде до ракавицата и праша: -Кој живее во ракавицата? -Глувчица-опашица. А кој си ти? -Jас сум жаба-скокајбаба. Пушти ме и мене! -Влези! Сега веќе се две. Но еве ти го2 , дотрча и зајкото. Дојде до ракавицата и праша: -Кој живее во ракавицата? -Глувчица-опашица и жаба-скокајбаба. А кој си ти? -Jас сум зајко-кокорајко. Пуштете ме и мене! -Влези! Сега веќе се тројца. Дотрча и лисицата: -Кој живее во ракавицата? ♪ Лекција 10 202 -Глувчица-опашица, жаба-скокајбаба и зајко- Кокорајко. А кој си ти? -Jас сум лисичка-сестричка. Пуштете ме и мене! -Влези! Еве, веќе се четворица. Кога ете ти го и волкот3 , трча кон ракавицата и прашува: -Кој живее во ракавицава? -Глувчица-опашица, жаба-скокајбаба, зајко-кокорајко, и лисичка-сестричка. А кој си ти? -Jас сум волчко-сивоколчко. Пуштете ме и мене! -Влези! Влезе и тој. Веќе се петмина. А тогаш од ненадеж се најде тука и дивиот вепар: -Грок, грок, грок, кој живее во ракавицава? -Глувчица-опашица, жаба-скокајбаба, зајко- Кокорајко, лисичка-сестричка и волчко-сивоколчко. А кој си ти? -Jас сум вепар-гониветар. Пуштете ме и мене! Ете ти беља. Сите сакаат да влезат во ракавицата, ама нема место. -Не ќе можеш да влезеш! -Ќе влезам некако, пуштете ме! -Што да правиме со тебе? Влегувај! Влезе и тој. Веќе се шестмина. Толку им е тесно та не можат ни да се помрднат! А тогаш закрцкаа суви гранчиња. Ете ти го медо, дојде и се доближи до ракавицата. Замомоле: -Кој живее во ракавицава? -Глувчица-опашица, жаба-скокајбаба, зајко- кокорајко, лисичкасестричка, волчкосивоколчко и вепар-гониветар. А кој си ти? -У,у, у, у, колкумина сте се збутале внатре4 ! Jас сум дедо-медо. Пуштете ме и мене! -Како да те пуштиме? И без тебе е тесно. -Пуштете ме некако! -Тогаш влези, само скраја! Влезе и тој. Сега се седуммина и толку им е тесно, па може во секое време ракавицата да се скине. За тоа време дедото забележа дека му ја нема ракавицата. Се врати назад да ја бара. Кученцето трчаше напред. Трчаше, трчаше и ја догледа: ракавицата лежи на земјата и мрда. Тогаш кученцето залаја: -Ав, ав ав! 203 Лекција 10 Животните се исплашија, истрчаа од ракавицата и се разбегаа низ шумата. А дедото дојде и ја зеде ракавицата. (превод Глигор Поповски, Детска Радост: Скопје) Notes to the story: 1. You have already mastered most of the grammar needed to read the story above. The following notes are to clarify certain passages in the story, but you will not be held responsible for active use of these constructions at this time. Vocabulary used in the story is given below and at the end of the chapter. Only the words listed in the glossary at the end of the chapter, and those you have already had in earlier chapters, will be considered active vocabulary. 2. Remember that Еве! – Here is!, Ене! – There is!, and Ете! – There is! are followed by the direct object clitic. Here are some additional examples: Еве го Стојан! Ене го Стив! Here’s Stojan! Steve’s over there! Каде е Билјана? Ене ја! Where is Biljana? There she is! Ете ги децата! There are the kids! Каде се Мира и Андреј? Ете ги! Where are Mira and Andrej? There they are! 3. The indirect object clitic can be used in narratives and colloquial speech to heighten the listener’s or reader’s involvement in the text. The use of the indirect object clitic in this way is never obligatory; it is a stylistic device. As you become more fluent in the language, you will get a feel for when it is appropriate to use it. The following sentence is a good example: Кога ете ти го и волкот. When there to you it also the wolf. Perhaps the best way to translate this sentence would be: When, before you know it, here’s the wolf, too. Here the indirect object does not mean literally that this is for you, but it is to pull you into the narrative. Лекција 10 204 Similarly, Macedonians will often use the indirect object reflexive clitic си with certain verbs to heighten or emphasize the speaker’s involvement in the action. You have already seen, for example, how the use of the particle with the verb оди changes the meaning from ‘to go’ to ‘to leave’ or ‘to depart’. Experience will teach you the particular nuances with different verbs. Ќе си одам. Ќе си легнам. I’m leaving. I’m going to bed. 4. You have already learned the formation and use of the aorist. In this chapter, you will learn the formation and use of the imperfect. In the fairy tale you just read, there is another past tense verb form, one of the so-called l-forms. -У, у, у, у, колкумина сте се збутале внатре! Oh, oh, oh, how many of you have pushed inside! In this context, the l-form is being used to express surprise. We will treat the l-forms in detail in chapters 12 and 13. Непознати зборови беља – misfortune (се) бута /збута – push, shove вепар – boar вепар-гониветар – boar-windchaser внатре – inside волк, мн. волци – wolf волчко-сивоколчко – wolfy-grey hair (се) вотнува/се вотне – squeeze into врви – move глувчица – mouse глувчица-опашица – mousy-long tail гони – chase гранче – branch грок – snort дедо-медо – grandfather bear див – wild се доближува/ се доближи – approach догледува/догледа – catch sight of дотрчува/дотрча – run up to жаба – frog жаба-скокајбаба – frog-jumping-granny животно (мн. животни) – animal забележува/забележи – notice зајко – hare зајко-кокорајко – wide-eyed hare замомоли – growl зема/земе (а. зедов, зеде) – take земја – ground, earth испушта/испушти – drop колкумина – so many, how many крцка/закрцка – crunch, crackle лежи – lie лисица – fox лисица-сестрица – sister fox малечок – small медо (мечка) – bear мрда/мрдне – move назад – back напред – in front некаде – somewhere некако – somehow од ненадеж – unexpectedly се плаши/се исплаши – be frightened по – after помрднува/помрдне – move праша – ask 205 Лекција 10 пушта/пушти – let се разбегува/се разбега – scatter, run away ракавица – mitten раскажува/раскаже – tell a story, narrate an event се скинува/се скине – tear скок – jump скраја – on the side сув – dry та – and so тесен – tight толку – so much трча/истрча – run, run away Вежба 1: Одговорете на следниве прашања: 1. Зошто Баба Елена му ја раскажува приказната на Стојан? 2. Кое годишно време е во Торонто? А во приказната? 3. Ви се допаѓа ли приказната? 4. Кој ја испушти ракавицата и каде? 5. Колкумина влегоа во ракавицата? 6. По кој ред влегоа животните во ракавицата? На пример: Глувчицата беше првото животно што влезе. 7. Што рече глувчицата кога дотрча до ракавицата? 8. Зошто животните не го пуштаа медото да влезе? 9. Зошто се врати дедото назад? 10. Што ги исплаши животните во ракавицата? И што направија? Вежба 2: Ајде да зборуваме за времето и годишните времиња! Let’s talk about the weather and the seasons! The word време means both ‘time’ and ‘weather’. As you begin to talk about the weather, you need to know the seasons of the year: пролет ‘spring’, лето ‘summer’, есен ‘fall, autumn’, зима ‘winter’. Note that пролет and есен are both feminine nouns . To express ‘in a season’ the prepositions на and во are used. The seasons пролет and есен are used most often with the preposition на. The seasons лето and зима are used most often with the preposition во. The vocabulary below will help you understand the weather maps and weather reports below: врнежи – precipitation, rainfall грмеж – thunder се движи – to move дневен – today’s, adj. локален – local магла – fog максимален – maximal adj. минимален – minimal adj. молња – lightening облак – cloud облачен – cloudy adj. облачност (ж) – cloudiness променлив – changeable слаб – weak; thin adj. слаб дожд – light rain сончев – sunny adj. степен – degree умерен – moderate adj. утрински – morning adj. Лекција 10 206 2a: Какво е времето? сабота недела понеделник вторник 19° | 10° 7° | 4° 0° | -3° -5° | -10° Денес е недела . . . 1. Каквo е времето денеска? 2. Какво ќе биде времето утре? 3. Кога ќе биде најстудено? 4. Какво беше времето вчера? 2б: Одговорете за вас: 11. Какво е времето денес? Дали е мрачно? Студено? Топло? Сончево? 12. Кое годишно време најмногу го сакате? Пролет, лето, есен, или зима? 13. Дали врне често во вашата земја на есен или во пролет? 14. Дали е жешко/многу топло во лето? 15. Дали има снег каде што живеете? Кога? 16. Дали носите чадор или мантил за дожд кога врне? 17. Што правите вие кога врне? Дали шетате надвор или седите дома? 18. Во кои месеци паѓа снег во вашата земја ? 19. Што сакате да правите кога е топло и сончево? 10. Дали понекогаш има магла? Кога? 11. Кога е студено и дува ветар, што носите? Дали носите ракавици, капа, шал, џемпер, ветровка? Вежба 3: Read the following weather forecasts (note: temperature is in Centrigrade) and answer the questions given. 1. Времето денес: Облачно со дожд, а на планините слаб снег. Во утринските часови ќе има магла. Температурата ќе се движи од 4 до 10 степени. Што мислите, дали е пролет, лето, есен, зима? Ќе врне ли? Дали е потопло или постудено денес кај вас? 2...