Macedonian: A Course for Beginning and Intermediate Students

5. Food

5. Food 5.1 Definiteness of adjective plus noun phrases 5.2 Direct object pronouns 5.3 Prepositions with personal pronouns 5.4 Introduction to да constructions 5.5 The invariant verb може in да constructions seeking permission 5.6 во vs. на 5.7 Forms of ‘whose’ 5.8 Conjunctions и . . . и, или . . . или, ни . . . ни Што има за вечера? Бранко: Може ли Стив да jаде со нас? Лилјана: Да, нема проблем. Бранко: Што имаме за вечера? Лилјана: Правам полнети пиперки. Бранко: Полнети пиперки? Мораш да правиш нешто друго. Стив не е Македонец. Не сака македонски специјалитети. Лилјана: Бранко, од каде знаеш ти? Како не може да jаде пиперки? Дали јаде салата? Правам и салата од домати, краставици и пиперки. Бранко: Пиперките се лути или благи? Лилјана: Благи се. Имаме и леб, а за десерт—сладолед. Бранко: Зошто не јадеме нешто нормално? Хамбургер или пица? А за пиење, има ли Кока-кола? Лилјана: За вечера, Бранко, секогаш пиеш млеко. Бранко: Е, добро. А може јас да вечерам кај него? Вежба 1: Прочитајте го дијалогот и одговорете на прашањата: Read the dialogue and answer the questions: 1. Што сака Бранко за вечера? 4. Што мислите, дали Стив сака полнети пиперки? 2. Што не сака Бранко за вечера? 5. Каде сака Бранко да вечера? 3. Што сака Бранко да пие? 6. Каква салата прави Лилјана? На гости Мира и Андреј одат кај едни пријатели на Мира на вечера. Весна и маж ѝ Иван живеат во куќа во Карпош.1 Весна: А . . . Мира, добровечер! Повелете. Мира: Здраво Весна. Повели, рози за тебе. Весна: О, фала многу. Прекрасни се. Знaеш дека многу сакам рози. Мира: Ова е Андреј. Весна: Здраво Андреј. Мило ми е што се запознавме. Многу слушаме за тебе. 65 5 ♪ ♪ 1 Карпошis a Skopje district named for a leader of a 17th century uprising against the Ottoman Empire. Karposh was killed on the Stone Bridge in Skopje, where a plaque commemorates the Karposh Uprising. Лекција 5 66 Андреј: Здраво. Весна: А, еве го и мажот ми. Иван: Здраво, јас сум Иван. Андреј: Андреј, мило ми е. Повели, ова е специјално домашно вино, татко ми го прави. Иван: Фала многу. Вежба 2: 1. Каде одат Мира и Андреј? 4. Дали Весна веќе го знае Андреј? 2. Како се вика маж ѝ на Весна? 5. Какво вино има Андреј за Иван? 3. Што има Мира за Весна? Вежба 3: Одговорете на следниве прашања: 1. Што јадете за појадок? леб, сирење, јогурт, кисело млеко, овошје, јаболко, банана, путер, јајца, житарици Што пиете? овошен сок, кафе, чај, млеко, вода Пиете ли турско кафе? Какво кафе пиете? слатко, горко, средно, со шеќер, без шеќер, со млеко Каков чај пиете? со млеко, без млеко, со лимон, со мед 2. Што јадете за ручек? сирење, сендвич, хамбургер, салата, супа, чорба, пица, зеленчук, бурек Каква пица сакате? со печурки, со пиперки, со кромид, со месо Што пиете? млеко, сок, кисела вода, кафе, чај 3. Што јадете за вечера ? тавче-гравче, полнети пиперки, риба, месо, шпагети, зеленчук, салата, манџа Што пиете? млеко, вода, кисела вода, пиво, вино Какво вино сакате? црно, црвено, бело Дали јадете кромид? Лук? Лути пиперки? 67 Лекција 5 4. Koja храна е здрава, а која не? Што мислите вие? oвошје, зеленчук, месо, торта, путер, сол, јајца, пица, црн пипер, млеко, Кока- кола, пиво, супа, пржени компири, житарици, печурки, вино, кисела вода, сладолед, хамбургер, скара, шеќер, чоколада Вежба 4: Купување Shopping 4а: Андреј, Иван и Благоја одат во продавница. Кажете што сакаат да купат. Употребете бројна множина каде што треба. Andrej, Ivan, and Blagoja have gone to the store. Say what they want to buy. Use the counting plural where necessary. Ова се продуктите што се на сликите. These are the items in the pictures. леб, сок, јогурт, лимон, путер, јајце, патлиџан, краставица, кока-кола, кисела вода, пиво, млеко Иван 2 леба 1 путер 3 _________ 4 _________ 2 _________ 2 _________ 1 _________ Андреј 2 _________ 1 _________ 3 _________ 3 _________ 10 _________ 2 _________ 1 _________ Лекција 5 68 Благоја 2 _________ 3 _________ 3 _________ 2 _________ 1 _________ 10 _________ 1 _________ 4б: Слушнете и кажете кој е во продавницата: Андреј, Иван, или Благоја. Listen to the dialogue and say who is in the store: Andrej, Ivan, or Blagoja. (The text is given in the answer key) 4в: Слушнете пак и oдговорете на прашањата. Listen again and answer the questions. 1. Кој леб е тазе? 2. Кој јогурт го сака тој? 3. Што нема? 4. Колку јајца сака? 5. Каков сок купува? 4г: Разговарајте по двајца во продавница: А (Иван) сака да ги купи продуктите од својот список, а Б (Андреј) од другиот. Working in pairs, compose dialogues in a store like the one you heard: A (Ivan) wants to purchase the products on his list, and B (Andrej) from the other. Вежба 5: Слушнете го разговорот и пополнете ги испуштените зборови. Listen to the conversation and fill in the missing words. Во ресторан Танас и Лилјана одат со децата на вечера во еден македонски ресторан во Торонто. Келнерот: Повелете! Танас: Што има за вечера? Келнерот: За предјадење има 1. _____ _______, туршија, печени 2. _____, шопска салата и салата од кисела зелка. Имаме добра чорба и други македонски 3. _____: скара, тавче гравче, 4. _____ _____ . . . имаме и пити, со сирење, со 5. _____и со спанаќ. А зa десерт имаме баклава, торта, овошје, и 6. _____. Билјана: Не сакам да јадам многу месо. Може една шопска салата, пита со спанаќ и кисело 7. _____. Стојан: Јас сакам и торта и сладолед. ♪ ♪ 69 Лекција 5 Танас: Не Стојан, подобро плескавица. А за 8. _____, или торта или сладолед. Стојан: Сладолед. Бранко: За мене тавче гравче и печени пиперки, ама 9. _____ . Лилјана: Одлично! А што сакаш ти Танас? Јас многу сакам полнети пиперки. Ама . . . јас правам пиперки дома. Танас, што мислиш за нас ќебапчиња со кромид и 10. _____од кисела зелка? Танас: Добра идеја! И може македонско 11. ____за нас, а за децата Кока-кола или сок. Стојан и Бранко: Кока-кола! Билјана: Јас не пијам ни Кока-кола ни сок. За мене 12. _____ _____. Вежба 6a: Слушнете пак и напишете што сакаат: Listen again and write down what each person wants: за јадење за пиење Стојан: _______________________ _______________________ Бранко: _______________________ _______________________ Билјана: _______________________ _______________________ Танас и Лилјана: _______________________ _______________________ 6б: Разговарајте! пример: Стојан/пита А: Стојан сака да јаде пита. Б: Не, Стојан не сака пита, Билјана сака пита. 1. Бранко/кисела зелка 5. Билјана/пита со месо 2. Билјана/тавче гравче 6. Бранко/шопска салата 3. Стојан/ќебапчиња 7. Билјана/Кока кола 4. Танас и Лилјана/плескавица 8. Стојан и Бранко/сок 5.1 Definiteness of adjective plus noun phrases You have learned how to attach the forms of the definite article to nouns. Here you will learn how to attach them to adjectives. Look at the following two English sentences. You will notice that the definite article occurs only once in a noun phrase—i.e., the noun plus any adjectives modifying it—and that it occurs at the beginning of the phrase: The big, red table is in the kitchen. The new Macedonian book is on the table. In Macedonian, the definite article is also used only once in a noun phrase, but it is attached to the end of the first modifier: Лекција 5 70 Големата, црвена маса е во кујната. Новата македонска книга е на масата. The definite article is attached directly to the adjective, which agrees in number and gender with the noun it modifies. There is one slight modification to masculine singular adjectives, namely: masculine singular adjectives add -и and then the definite article. Note that the addition of this suffix will cause a fleeting vowel to drop: добар човек добриот човек нов учебник новиот учебник низок човек нискиот човек добра жена добрата жена добро дете доброто дете добри луѓе добрите луѓе You will recall that when the definite article is attached to a noun, it is important to keep in mind both form and gender. For example, all nouns ending in -о, regardless of gender, take the definite article -то: селото (ntr. sg.) таткото (masc. sg.) and all nouns ending in -а, regardless of gender and number, take the definite article -та, as do feminine nouns ending in a consonant: жената (fem. sg.) колегата (masc. sg.) селата (ntr. pl.) националоста (fem. sg.) When adjectives precede a noun, they must agree with the noun in gender and number. The article on a definite adjective will more clearly show gender and number than the article attached to the noun because all definite masculine singular adjectives end in -(и)от, all definite feminine singular adjectives end in -та, definite neuters in -то, and definite plurals in -те. Compare the following : ntr. sg. селото – доброто село ntr. pl. селата – добрите села masc. sg. таткото – добриот татко masc. pl. татковците – добрите татковци masc. sg. колегата – добриот колега masc. pl. колегите – добрите колеги fem. sg. жената – добрата жена fem. pl. жените – добрите жени fem. sg. радоста – големата радост ‘great joy’ fem. pl. радости – големите радости The stress will move after the addition of the definite article to stay on the antepenultimate syllable, e.g.: 71 Лекција 5 голема куќа – големата куќа Вежба 7: Ставете ги следниве изрази во определена форма: Put the following noun phrases into the definite form: пример: голема куќа – големата куќа 1. бело сирење 9. гладен ученик 2. црно вино 10. македонски студенти 3. добри студенти 11. добар татко 4. печена пиперка 12. уморни студенти 5. мало село 13. висока зграда 6. голема зграда 14. убав парк 7. низок човек 15. мало дете 8. нова година 16. слатко кафе Вежба 8: Вие сте во еден ресторан и го прашувате келнерот за храната: You are in a restaurant and ask the waitor questions about the food: пример: полнети пиперки (добар) А: Ве молам/Извинете, дали се добри полнетите пиперки? Б: Да, одлични се. Remember to make the adjective agree with the noun, and make the phrase definite! 1. бело сирење (многу солен ‘salty’) 6. мешано месо (на скара) 2. турско кафе (благ) 7...