- Ka Puke Haumāna 'o 'Anatomia, Māhele 3 / Students' Materials, Anatomy, Part 3
E hō'ike ana kēia māhele o ka puke pai i kekahi mau kumuhana na nā haumāna. Aia ma lalo iho nei ka māhele 'ekolu o kekahi puke 'anatomia i ho'ohana mua 'ia ma ke Kulanui o Hawai'i ma Lahaina Luna. Ho'omau 'ia nā kuhia kikokikona mai ka pukana hope mai nei o ka puke pai.
Na ke kauka mikionali ma Hawai'i nei 'o Gerrit Judd i kākau iā 'Anatomia (Honolulu, 1838) ma muli o kekahi mau māhele o ka puke 'Amelika i kapa 'ia 'o Class-Book of Anatomy, Designed for Schools (Bosetona, 1834) na Jerome V. C. Smith. Aia kā Judd ma ke kolamu mua, a 'o kā Smith ma ke kolamu 'ehā o lalo iho nei. Ua mana'o mua 'ia he unuhi piha kā Judd i kā Smith, akā, ke ho'ohālikelike pono 'ia aku, e 'ike 'ia auane'i ka pili me ka pili 'ole o nā puke 'elua.
He ho'okahi wale nō kope o kā Smith i koe ma Hawai'i nei, a 'o ia paha ke kope a Judd pono'ī iho nō i kahakaha penikala ai. Na ke Kalinika a Haukapila 'o Straub ia kope, a ua 'ae 'ia i ka Hale Waihona Puke Lapa'au o Hawai'i nāna i 'ae 'olu'olu mai ho'i e pa'i hou 'ia ma 'ane'i. Me ia puke a Smith, ua 'ae 'olu'olu pū mai ke Kalinika a Haukapila 'o Straub a me ka Hale Waihona Puke Lapa'au o Hawai'i i ke kope o kā Judd puke a me nā ki'i kikoho'e o ia puke. Forbes 1088 (II:174-175); Judd/Bell/Murdoch 166 (59-61).
He 'oko'a ka helu paukū 'ana o ke kolamu 'ekolu me ka 'ehā, 'oiai ua ho'opuka 'ole 'ia kekahi o kā Smith ma 'ane'i.
44. NO NA NIHO.
He kanakolukumamalua mau niho o ke kanaka, he 16 ma ka iwi a luna a he 16 ma ka iwi a lalo. Eia ko lakou inoa;
-
8 Niho ai waiu,
-
4 Ole,
-
8 Kui,
-
8 Kuinui,
-
4 Niho Oo.
44. NO NĀ NIHO
He kanakolukumamālua mau niho o ke kanaka, he 16 ma ka iwi ā luna a he 16 ma ka iwi ā lalo. Eia ko lākou inoa:
-
8 Niho 'ai waiū
-
4 Ole
-
8 Ku'i
-
8 Ku'inui
-
4 Niho O'o [End Page 122]
[End Page 123]
45. Me he iwi maoli la ka niho, he oolea nae mawaho i hiki pono ke nau i na mea uuwa. I ka wa e hanauia ke keiki, aia no na niho ma ko lakou wahi maloko o ka iwia, o na niho mua helelei maluna, a me na niho paa malalo. A nui ae ke keiki, eono paha malama alaila puka mai kekahi niho, me he hua kanu la ua kupu mai maloko mai o ka lepo. Elua makahiki e kupu ai na niho helelei alaila pau; he 20 lakou. Ma ke ono o na makahiki paha helelei kekahi niho a kupu mai ka mea hou e pani ka hakahaka. Ma ka 18 o na makahiki e kupu ai na niho oo, ma ka 20 paha, nolaila i kapaia lakou na niho oo, a me na niho o ka naauao.
46. Kuhi hewa kekahi poe, aia na niho i hookumuia ma ke kumupepeiao. Aole loa pela, aole e hiki ia mea ke kolo maloko o ka iwia a hiki i kona wahi e puka mai ai.
45. Me he iwi maoli lā ka niho, he 'o'ole'a na'e ma waho i hiki pono ke nau i nā mea uaua.14 I ka wā e hānau 'ia ai15 ke keiki, aia nō nā niho ma ko lākou wahi ma loko o ka iwi ā. 'O nā niho mua, helele'i ma luna, a me nā niho pa'a ma lalo. A nui a'e ke keiki, 'eono paha malama a laila puka mai kekahi niho, me he...