-
De schuldencrisis en de toekomst van de euro
- Leuven University Press
- Chapter
- Additional Information
de schuldencrisis en de toekomst van de euro 29 De schuldencrisis en de toekomst van de euro Paul De Grauwe de scHUldencrisis in de eUrozone De eurozone kent de ergste crisis sinds zijn ontstaan in 1999. De crisis is van die aard dat twijfels zijn gerezen over de toekomst van de euro. Deze twijfels hebben op hun beurt tot gevolg dat de financiële markten van de ene crisis naar de andere stappen zonder dat daar en einde lijkt aan te komen. Hoe is dit kunnen gebeuren? Laat mij beginnen met een paradox. De paradox is dat de schuldencrisis is ontstaan in Griekenland, een klein land dat nauwelijks meer dan 2% van het BBP van de eurozone vertegenwoordigt. Griekenland heeft weliswaar een historiek van slecht bestuur. Maar toch blijft de vraag gesteld hoe het mogelijk is dat zo een klein land de euro aan de rand van de afgrond heeft gebracht. De paradox wordt nog intenser als we de volgende figuur voor ogen nemen (Figuur 1). We stellen een aantal merkwaardige fenomenen vast. Ten eerste observeren we dat de schuldratio in de eurozone daalde vóór de crisis uitbrak (in 2007). Dit betekent dus dat de overheden in de eurozone erin geslaagd waren hun overheidsschuld trager te doen groeien dan het BBP. [44.213.99.37] Project MUSE (2024-03-19 09:25 GMT) 32 paul de grauwe Dus toen de Griekse schuldcrisis uitbrak (beleggers verkochten Griekse staatsobligaties), wou niemand ter hulp snellen. Dit had tot gevolg dat de besmettingsdynamiek in volle hevigheid losbarstte. Laten we deze besmettingsdynamiek analyseren. De besmetting in de eurozone heeft twee dimensies. De eerste dimensie heeft te maken met besmetting van het ene land naar het andere. Dat ziet er als volgt uit. Beleggers die geld verloren hebben omdat hun Griekse obligaties in waarde gedaald zijn, geraken in paniek en vrezen geld te verliezen in andere markten van overheidsobligaties van landen met zwakke overheidsfinanciën (Ierland, Spanje, Portugal). Deze vrees leidt hen er dan toe om ook in deze landen overheidsobligaties te verkopen. Met het gevolg dat de rente er ook stijgt. De tweede vorm van besmetting heeft te maken met de link tussen de obligatiemarkten en de banksector. De meeste overheidsobligaties worden door banken aangehouden. In het geval van Griekenland, Ierland, Spanje, Portugal (en ook België) worden deze overheidsobligaties vooral aangehouden door buitenlandse banken in de rest van de eurozone. Wanneer dan de Griekse, Ierse of Spaanse obligaties in waarde dalen, vertaalt zich dat in een verlies voor deze banken. We kunnen zo terechtkomen in een nieuwe bankencrisis. Als dat gebeurt, dan moet de overheid opnieuw inspringen, met het gevolg dat de schuld van de overheid nog meer gaat stijgen. De cirkel is rond. Deze besmettingsdynamiek is het resultaat van intense financiële integratie in de eurozone. Als één land in financiële problemen terechtkomt, ontstaan elders in het systeem ook financiële problemen. Er was echter niets voorzien om die besmetting tegen te gaan. Er waren geen instellingen om financiële middelen te transfereren naar landen met problemen om op die manier besmetting te stoppen. Het kan nuttig zijn om hier even stil te staan bij het contrast met de Verenigde Staten, die een muntunie is tussen vijftig staten. Maar die muntunie is stevig ingebed in een politieke unie. Deze laatste impliceert ook een budgettaire unie. Er is met andere woorden een federale overheid met een centraal budget dat 25% van het Amerikaanse BBP vertegenwoordigt. Zo’n budgettaire unie laat toe automatische transfers te organiseren ten voordele van regio’s met economische problemen. Het mechanisme is gekend: een economisch sterke regio draagt veel bij tot de centrale begroting; een economisch zwakkere regio draagt minder bij. Langs de uitgavenzijde [44.213.99.37] Project MUSE (2024-03-19 09:25 GMT) de schuldencrisis en de toekomst van de euro 33 is het omgekeerd: de zwakkere regio krijgt van het centrale budget veel transfers (vooral sociale zekerheid). Het netto effect is een automatische transfer van de rijke naar de arme regio. Dat betekent ook dat er in een politieke unie een centraal budget is dat een mechanisme van automatische solidariteit in crisistijd mogelijk maakt. Zo’n mechanisme is afwezig in de eurozone. Er is geen noemenswaardige centrale begroting die in de eurozone de rol kan spelen van de federale Amerikaanse begroting. De EU-begroting bedraagt amper 1% BBP van de EU. In elke muntunie is er nood aan automatische solidariteit. Anders uitgedrukt , een muntunie heeft een verzekeringsmechanisme nodig dat tussenbeide komt als landen getroffen worden...