Europa, interdisciplinariteit en wetenschap: Lessen voor de eenentwintigste eeuw

Het toenemend gebruik van psychofarmaca

het toenemend gebruik van psychofarmaca 257 Het toenemend gebruik van psychofarmaca Metaforum K.U.Leuven (werkgroep psychofarmaca)* inleidinG: Het toenemend GebrUik Van PsycHofarmaca Met psychofarmaca bedoelen we geneesmiddelen die aangewezen zijn voor het behandelen van psychiatrische ziektebeelden. Meer concreet gaat het in deze tekst over antidepressiva, antipsychotica, stimulantia (geneesmiddelen tegen ADHD) en tranquillizers (slaapmiddelen, benzodiazepines ). Andere psychofarmaca, zoals geneesmiddelen tegen de ziekte van Alzheimer, worden hier niet besproken. Onze maatschappij geeft grote bedragen uit om psychofarmaca goedkoop ter beschikking te stellen aan grote groepen mensen. In 2008 bedroegen de kosten van het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV) voor de terugbetaling van antidepressiva 159.389.771 euro. Na de cholesterolverlagende middelen vormen antidepressiva daarmee de op één na grootste uitgavenpost. Op de zesde plaats in de rij van de geneesmiddelen waaraan de maatschappij het meeste geld uitgeeft, komen de antipsychotica , met in 2008 een kost voor het RIZIV van 93.305.673 euro. * De leden van de werkgroep psychofarmaca van het Metaforum K.U.Leuven zijn: Minne Casteels, Stephan Claes (coördinator), Marina Danckaerts, Jan De Lepeleire, Koen Demyttenaere, Gert Laekeman , Patrick Luyten, Bart Pattyn, Erik Schokkaert en Tom Truyts. 258 metaforum k.u.leuven (werkgroep psychofarmaca) Deze gegevens leiden vaak tot polemiek. Soms wordt artsen verweten dat ze te gemakkelijk en te veel psychofarmaca voorschrijven. Farmaceutische bedrijven worden ervan verdacht de verkoopscijfers via marketingtechnieken de hoogte in te jagen, zonder rekening te houden met de reële noden van de patiënt. Af en toe verschijnen kritische artikels in de populaire media, waarin beweerd wordt dat psychofarmaca eigenlijk niet werken, veel bijwerkingen veroorzaken of verslavend zijn. Sommigen zien psychofarmaca als een te makkelijk substituut voor gesprekstherapie, waarvan men dan postuleert dat die beter en ‘grondiger’ zou werken bij psychiatrische moeilijkheden. De werkgroep die werd opgericht onder de koepel Metaforum K.U.Leuven, heeft zich over een aantal van deze vragen willen buigen. Neemt het gebruik van psychofarmaca inderdaad toe? Waaraan ligt dat? Werken deze geneesmiddelen wel degelijk, en zo ja, voor wie? Wat is de rol van psychofarmaca bij kwetsbare groepen in de samenleving zoals ouderen en kinderen ? Vormt psychotherapie een haalbaar alternatief in een aantal gevallen? Kunnen we artsen in de eerste lijn (huisartsen) helpen om het gebruik van psychofarmaca te optimaliseren? Rond deze vragen werd door de werkgroep nagedacht. Vanzelfsprekend worden in deze tekst geen definitieve antwoorden gegeven, wel worden een aantal bedenkingen en suggesties geformuleerd. Dit verslag is een tekst sui generis: de neerslag van een multidisciplinaire werkgroep die zich gebogen heeft over een maatschappelijk relevant thema. Het verslag eindigt met een aantal concrete aanbevelingen die volgens de werkgroep een beter gebruik van psychofarmaca kunnen ondersteunen. Neemt het gebruik van psychofarmaca inderdaad toe? Dat het gebruik van psychofarmaca in onze samenleving toeneemt, wordt vaak gesteld, ook in de populaire media. Het beschikbare cijfermateriaal bevestigt deze stelling. Antidepressiva. Tussen 1997 en 2008 is het aantal dagdosissen (DDD) van antidepressiva dat verstrekt werd in de publieke officina (apotheken) meer dan verdubbeld, van 109 miljoen naar 251 miljoen. In 2008 kregen 13,0% van de Belgen ouder dan 18 jaar minstens één voorschrift voor antidepressiva . Ook in andere landen is dezelfde trend merkbaar. Zo werd in het Verenigd Koninkrijk volgens de gegevens van het ‘National Institute for het toenemend gebruik van psychofarmaca 259 Clinical Excellence (NICE)’ over tien jaar een stijging in de verkoop met 253% vastgesteld. Antipsychotica. Voor antipsychotica geldt dezelfde trend. Volgens Farmanet is het gebruik van deze middelen in ons land tussen 1997 en 2008 gestegen van 21 naar 37 miljoen DDD, een stijging met 77%. De kostprijs voor de maatschappij is in deze periode nog sterker toegenomen, van 18 naar 94 miljoen euro, ten gevolge van de verschuiving van de oudere antipsychotica naar de nieuwere, duurdere generatie. In 2008 kreeg 3,4% van de Belgen minstens één voorschrift voor antipsychotica. Tranquillizers. Het gebruik van tranquillizers (slaapmiddelen, benzodiazepines ) blijkt redelijk constant te blijven, met tussen 1997 en 2008 een toename van 16%. In 2008 namen 9,4% van de Belgen tranquillizers. Hoewel deze toename niet groot is, dient toch te worden opgemerkt dat de nadruk die de jongste jaren gelegd werd op het feit dat deze middelen best zo weinig mogelijk gebruikt worden gezien hun potentieel verslavend karakter, niet heeft geleid tot minder gebruik. Ook de soms gehoorde opmerking dat de sterke toename van het gebruik van antidepressiva de keerzijde is van het verminderd gebruik van tranquillizers, kan vanuit deze gegevens niet worden bevestigd...