Georgian Poetry: Rustaveli to Galaktion

Grigol Orbeliani

20 GEORGIAN POETRY: RUSTAVELI TO GALAKTION გრიგოლ ორბელიანი სადღეგრძელო ანუ, ომის შემდგომ ღამე ლხინი, ერევნის სიახლოვეს ფრაგმენტი ჰე, მამულო სასურველო, ვინ გახსენოს, რომ მის გული არ ათრთოლდეს სიხარულის აღტაცებითა აღვსილი? ვინ გიხილოს დროსა საშიშს, არ დაჰსთხიოს თვისი სისხლი. არ დააკლას თავი თვისი, შენ დიდებად, ვითა მსხვერპლი! ვინ არ შევჰსტრფით მას ადგილს, სად აღგვეხილნეს პირველ თვალნი? სად ჰრბიოდა მხიარული სიყმაწვილე ნათლად ჩვენი? სად გვფარვიდა ნებიერად ხვევნა-ალერსი მშობლისა, და სად აღგვენთო პირველად გულს ცეცხლი სიყვარულისა, სად აწ ნაზისა რხევითა კეკლუცნი, გულის მიმტაცნი, ტაძრად მიდიან ცრემლითა ჩვენთვის მხურვალედ მლოცავნი! სადა შევჰხარით ლაჟვარდად ცისა კამარას მორთულსა, მასზე მავალსა ხელმწიფებრ, მზეს ბრწყინვით განსხივებულსა, ღამით ვარსკვლოვანს ფირუზსა, მთოვარით განათებულსა! სიცოცხლის მომფენს ჰაერსა, სუნნელებრ შეზავებულსა! სად მთანი ყინვის გვირგვინით არიან ცადმდე ასულნი და მდინარენი ზახილით ზვირთის ზვირთებზე მსროლელნი; უფსკრულნი — ჩაბნელებულნი, კლდენი — თვალ-გადუწვდენელნი, სად მონადირე ჰსდევს ჯიხვსა და მის ქვეშ ჰვლენან ღრუბელნი. სად ველნი, ფერით ზურმუხტნი, ნაზადა აღმწვანდებიან, მათზე კასკასით წყარონი, გახარებულნი მორბიან; მათ სიკამკამეს ყვავილნი თავ-დახრით განცვიფრდებიან; გულს მათი ხილვა უხარის, თვალთ კვალად ენატრებიან; GRIGOL ORBELIANI 21 Grigol Orbeliani   A Toast, or Night Feast after the Battle of Yerevan (excerpt) Oh, my beloved motherland, who can mention you without a trembling in his heart, a rush of joy anew? Who can see you threatened without being ready to shed his blood in your defense, to give himself away? We all must love the place where we first saw light of day. Where we spent our happy years, where we grew to men— guarded by our watchful parents, we were happy when we first felt the fire of love a flame within us staying where even now a line of lovely women, gently swaying, is going to the temple where for all our sakes they’re praying. Where we look with deep affection at the dazzling sky and see the sun so brightly shining, like a king on high, where nightly we behold the moon and stars in heaven’s dome and breathe the life-infusing air, the fragrances of home. Where the snow-crowned mountains stand, peaks against the blue and noisy rivers play with waves and sing their songs for you, where chasms cut into the earth and rocks are grouped in crowds, and hunters seek out ibex in a land above the clouds, Where fields a deeper green than emeralds are flourishing with springs that jump up joyfully, how often they arise! So fresh and clear and clean they are, they make the flowers thrill one glimpse of them would bring me joy; my eyes are looking still! 22 GEORGIAN POETRY: RUSTAVELI TO GALAKTION სხვა საქართველო სად არის, რომელი კუთხე ქვეყნისა? ერი — გულადი, პურადი, მებრძოლი შავის ბედისა?! შავთა დროთ ვერა შესცვალეს მის გული ანდამატისა, იგივ მხნე, იგივ მღერალი, მოყვარე თავის მიწისა!.. მამულისათვის ფიალა სავსე ვჰსვათ სიამოვნებით, და იქმნეს აღყვავებული კეთილ-დღეობით, დიდებით; იქმნეს მის ქედი აღყვანილ ცათამდის ძეთა მხნეობით, და სიყვარულის მისდამი ვჰხარობდეთ გულსა აღგზნებით! სოფელი იმად არა ღირს, კაცი ნატრობდეს ჟამს გრძელსა, თუ ფუჭი მისი სიცოცხლე ვერა რას არგებს მამულსა! მის სადიდებლად ჩვენც შევჰხვდეთ უშიშრად ათასს მახვილსა, და მოვჰკვდეთ, თუკი სიკვდილით ვადიდებთ მისსა სახელსა! – date unknown (1827–70) GRIGOL ORBELIANI 23 Where is there another Georgia? What people is so great as Georgians fighting valiently against the darkest fate? Black Time cannot destroy their hearts. One people, still they stand. They still are cheerful, still sing songs, the lovers of their land! Let’s drink now deeply to our motherland and praise her name! Long may Georgia flourish with prosperity and fame! May Georgia’s ridges reach the sky! May courage be her sun! Rejoice for all that we can do and all that we have done! This world does not deserve the wish we have to live for long— a man must serve his motherland, be useful and be strong! So let us fight on fearlessly and live to tell her story— or die if by our death we can raise her name to glory! – date unknown (1827–70) 24 GEORGIAN POETRY: RUSTAVELI TO GALAKTION მუხამბაზი “მუხამბაზო, რა ტკბილი რამ ხმა ხარო.” ჩამჩი-მელქო გინდ მეძინოს, მაინც სულში მიზიხარ! თვალთ ავახელ, ზედ წამწამზედ მიზიხარ! ყმასავითა მე ერთგული შენი ვარ, გინდა მკლავდე, არას გეტყვი — შენი ვარ. სადაც წახვალ, მე მაშინვე იქა ვარ, გინდ ვერ მნახო, იცოდე რომ იქა ვარ, რას გაწუხებ? მე ჩემთვისა იქა ვარ! ჩემთვის ჩუმად ვამბობ: ”რა ლამაზი ხარ!” გინდ მეძინოს, მაინც სულში მიზიხარ! თვალთ ავახელ, ზედ წამწამზედ მიზიხარ! რტო ალვისა, შენი წელი მგონია, მაგ წელზედა ცისარტყელა მგონია, ეგ თვალები — ცაში ელვა მგონია. ვარდის სუნთქვა — შენი სუნთქვა მგონია. როს მეღირსოს, ვჰსთქვა: ”გეთაყვა, ჩემი ხარ!” გინდ მეძინოს, მაინც სულში მიზიხარ! თვალთ ავახელ, ზედ წამწამზედ მიზიხარ! ათი გზა მაქვს, ათივე შენკენ მოდის! ფიქრები მაქვს, წინ შენი სახე მოდის! მინდა რამ ვჰსთქვა — შენი სახელი მოდის! ჩემს გულში რა ამბებია, რა მოდის? ერთხელ მაინც მკითხე: “აგრე რათა ხარ?” გინდ მეძინოს, მაინც სულში მიზიხარ, თვალთ ავახელ, ზედ წამწამზედ მიზიხარ! ჩემს დარდებსა ვინ ინაღვლის, ვინ არის? ვის რათ უნდა, ლოპიანა ვინ არის? GRIGOL ORBELIANI 25 Mukhambazi When I’m asleep, you sit within my soul so bright! And when I wake—then on my lashes you alight. Though I’m as faithful as a slave is, you don’t care. You mean to kill me, I say nothing. I don’t dare. No matter where you go, you know I will be there I’m always with you even if you aren’t aware. When speech disturbs you, then it’s silence that I share. I whisper to myself: “See how she shines tonight!” When I’m asleep, you sit within my soul so bright! And when I wake—then on my lashes you alight. I think your waist as slender as a poplar bough, I think a rainbow has been wound around it now, I think your eyes as dark as thunder will allow, I think your breath the same as roses breathe somehow. Someday I hope to say: “Sweetheart, you’re mine tonight.” When I’m asleep, you sit within my soul so bright! And when I wake—then on my lashes you alight. I have ten ways to go, and all ten lead to you! I have my thoughts but know only your face is true! I can only say your name again, not one thing new! With what has happened in my heart, what can I do? Please ask me just this once: “What troubles you tonight?” When I’m asleep, you sit within my soul so bright! And when I wake—then on my lashes you alight. Who grieves for me in all my sorrow, do you know? And is that griever living, tell me yes or no? 26 GEORGIAN POETRY: RUSTAVELI TO GALAKTION მკვდარია თუ ცოცხალია, ვინ არის? ქვეყანაში აბა რაა, ვინ არის? შენ არ მეტყვი, ვიცი სულით ნაზი ხარ! გინდ მეძინოს, მაინც სულში მიზიხარ, თვალთ ავახელ, ზედ წამწამზედ მიზიხარ! ორთაჭალის ბაღში მნახე, ვინა ვარ, დარდიმანდის ლხინში მნახე, ვინა ვარ! ჯამით ტოლუმბაში მნახე, ვინა ვარ! აბა მუშტის კრივში მნახე, ვინა ვარ! — მაშინ შეგიყვარდე, სთქვა: “ძვირფასი ხარ!” გინდ მეძინოს, მაინც სულში მიზიხარ, თვალთ ავახელ, ზედ წამწამზედ მიზიხარ! – 1861 GRIGOL ORBELIANI 27 What does this...