Macedonian: A Course for Beginning and Intermediate Students

9. Vacations, Birthdays, and Other Celebrations

173 9. Vacations, Birthdays, and Other Celebrations 9.1 Aorist, continued 9.2 Verbal nouns, introduction 9.3 Hundreds, thousands, millions, billions 9.4 Numbers designating male human beings and mixed gender groups 9.5 Months of the year 9.6 Ordinal numbers 9.7 Dates 9.8 Verbs of liking 9.9 Order of clitics, review 9.10 Diminutives, introduction 9.11 Vocative Годишен одмор Секоја година за време на зимските празници семејството Наумовски почнува да мисли за летниот одмор. Речиси секоја година патуваат некаде. Танас и Лилјана сакаат да зборуваат со ќерка им Билјана, која ќе биде дома за зимскиот одмор од дваесетти декември до осми јануари. Тие знаат дека во иднина таа не ќе може да патува со нив затоа што ќе треба да учи за испити. Понекогаш семејството оди во Соединетите Американски Држави (САД). Лани беа седум дена во Њујорк. Многу им се допадна. Пред пет години ги посетија сите во родниот крај, во Македонија, а оваа година мислат да останат во Канада. На децата им се допаѓа канадскиот брег и затоа сакаат летово да го минат крај океанот. Таму можат да одат на плажа, да се капат, да се сончаат. А Танас и Лилјана сакаат или да останат во градот или да минат неколку дена на север, каде што има убави езера и паркови, бидејќи има можности за пешачење и планинарење, а во езерата за пливање и веслање со кану. Во иднина планираат да ги видат високите планини, коишто се наоѓаат на запад. Ги дискутираат плановите за ова лето кога еве, телефонот заѕвонува. Лилјана одговара . . . Вежба 1: Одговорете на следниве прашања: 1. Кога почнуваат Танас и Лилјана да мислат за летниот одмор? 2. Кога ќе биде дома Билјана? 3. Зошто во иднина Билјана нема да патува со семејството? 4. Кога беше семејството Наумовски во Њујорк? 5. Им се допадна ли таму? 6. Каде сакаат децата да одат на летен одмор? Зошто? 7. Зошто сакаат Танас и Лилјана да одат на север? А вие? Што сакате? 8. Сакате ли да патувате? Каде? 9. Како сакате да патувате? Со авион? Со воз? Со кола? Со брод? 10. Дали има високи планини, долги реки, море и убави езера во Канада; во вашата земја? 11. Дали планирате да патувате летово? Каде? Со кого? 9 ♪ Лекција 9 174 Вежба 2: Што сакате да правите на годишен одмор? Изберете три активности што најмногу ги сакате и разговарајте со другите од класот: What do you like to do during your yearly vacation? Select three of the activities you like the most and discuss them with others in your class: - капење и сончање на плажа - пливање - планинарење - пешачење во паркови и шуми - пловење со брод - веслање (со чамец, кану или кајак) - разгледување на градови - посета на историски места - одење во музеи и галерии - шетање низ големи, познати градови - купување Кој е на телефон? Лилјана: Ало? Мира! Како си? Кај си, во Скопје си? Навистина? Честитам! Па, како нема да дојдеме? Мира, се разбира дека ќе бидеме таму. Знам дека е скапо, ама не грижи се. Добро, поздрави го Андреј од нас. Ќе ти се јавам наскоро. Ајде, пријатно. Танас, слушај! Мира ќе се мажи за Андреј. Свадбата ќе ја прават во август во Скопје! Треба да планираме сега. Скопје, со сите, леле . . . А некој доаѓа . . . Вежба 3: Одговорете на прашањата: 1. Со кого зборува Лилјана на телефон? 2. Што има ново во Скопје? 3. За кого ќе се мажи Мира? Кога? 4. Со кого ќе се жени Андреј? 5. Ќе има ли свадба? Каде? Подарок за роденден Лилјана: Билјана, влези! Како си? Е баш убаво што дојде! Билјана: Здраво, мамо! Лилјана: Што имаш во кутијата? Билјана: Знаеш, се сетив . . . ! Лилјана: Што се сети?! Билјана: Купив подарок за Бранко. Лилјана: Каков подарок, Билјана? Кутијата почнува да лае. Стојан влегува во собата, ја гледа кутијата, и трча кон сестра си: Стојан: Билјана, имаш куче? За мене? ♪ ♪ 175 Лекција 9 Билјана: Стојан, ќути, не сакам Бранко да знае, ова му е подарок за роденден. Лилјана: Куче?! Билјана, зошто ништо не ни кажа? Не нè праша? Што ќе правиме со кучето? Билјана: Не грижете се. Едно кученце - голема работа. Бранко ќе се грижи за него. Стојан: Како се вика? Дали јас можам да му дадам име? Билјана: Не, Стојче. Бранко ќе треба да му го даде името. Кучето ќе остане кај соседите до утре сабајле. Тие ми рекоа дека нема проблем само за една ноќ. Лилјана: За нив нема проблем. Ќе имаат куче само една ноќ, а ние? Стојан: Мамо, супер е. Кучето ќе ни биде другар, а јас ќе го шетам. Лилјана: Фала, Стојче, ќе видиме . . . Следниот ден . . . Танас: Бранко, среќен ти роденден. Ти се роди пред дванаесет години, на дваесет и први декември, а гледај, уште малку па ќе бидеш повисок од мајка ти. Билјана: Дванаесет години и сè уште си будала. Бранко: Билјано, зошто секогаш ми зборуваш така? Зошто . . . Што лае? Што имаш во рацете? Билјана: Нешто за тебе, будалче. Среќен ти роденден. Бранко: Куче?! За мене? Ти си најдобрата сестра на светот! Дај ми го кучето! Лав, како си? Стојан: Лав? Лав е глупаво име. Билјана, глупаво име е, нели? Jас мислам дека Зоки е подобро име. Зоки, Зоки, ела! Бранко: Зоки? Добро, Стојан. Ќе се вика Зоки, ама кучето е мое, да знаеш. Вежба 4: Одговорете на следниве прашања: 1. На кој датум му е роденден на Бранко? 2. Колку години има тој? 3. Што купи Билјана? Зошто? 4. Дали Лилјана мисли дека куче е добар подарок? 5. Зошто Билјана ништо не им кажа на родителите и не ги праша? Лекција 9 176 6. Како се вика кучето? Кој му го даде името? 7. Ви се допаѓа ли името? Вежба 5: Ставете ги настаните по ред како што се случуваат. Put the events in the order in which they occurred: - Стојан и Бранко му дадоа име Зоки. - Мира ѝ кажа на Лилјана дека ќе се мажи во август. - Билјана дојде со кучето. - Лилјана не беше среќна кога виде дека Билјана носи куче. - Танас и Лилјана зборуваат за годишниот одмор. - Билјана му го даде кучето на Бранко. Тој беше среќен. - Телефонoт заsвони. - Стојан го виде кучето. Вежба 6: Прашања за вас 1. Дали сте мажена/женет? 6. Што добивте оваа година? А лани? 2. Дали знаете некој што е разведен(а)? 7. Дали имате куче или мачка? 3. Кога Ви е роденден? 8. Или друго некое домaшно милениче? 4. Колку години имате? 9. Како се вика вашето милениче? 5. Добивате ли подароци? 10. Како го доби името? Cultural Note: Birth of children, birthdays, name days, and other celebrations In Macedonia, there are special customs that are associated with the birth of a child, новороденче. The day after the child is born, the mother-in-law makes a type of yeast bun called either мекица or тиганица. The rising of the yeast symbolizes the hope that the child will grow big. Relatives and friends come and congratulate the new parents. Although rifles are no longer shot to signify the birth of a male child, there is still pride attached to the birth of a son, particularly a first-born. When the mother and child return from the hospital, female neighbors, close friends, and relatives come на повојница, that is, the first visit to a newborn. Traditionally, guests bring gifts for the child and something sweet, e.g., колачиња ‘cookies’, торта или бонбониера ‘box of chocolates’. If the baby is to be christened, the ceremony takes place when the child is six weeks old. In Macedonia, birthday parties are typically for children. In North America children’s birthday parties usually have only the child’s friends as guests whereas in Macedonia sometimes extended family and friends will come as well. The birthday celebrant gets presents and a cake with candles. In Skopje, and perhaps elsewhere, people may even sing Happy Birthday in English. Adults do not normally celebrate birthdays but may celebrate their именден ‘name day’. The name day is dedicated to the saint whose name the person carries. On this occasion, friends may call and ask if the day is being celebrated, or they may simply drop by. The celebrant does not usually invite anyone, so does not know how many people will come. Friends know which saint’s day it is and they simply arrive to extend their good wishes. It is not uncommon for them 177 Лекција 9 to bring some flowers or a bottle of wine or brandy, but usually not larger gifts. Some families, or even a whole village, may celebrate a particular name day and hold a слава in honor of the household or village saint on that day. Other events at which people are congratulated include: дипломирање ‘graduation’ нов стан ‘a new apartment’ веридба ‘engagement’ венчавка ‘marriage’ Here are some typical congratulatory remarks: Честито! – Congratulations! Честито син/ќерка! – Congratulations on your son/daughter! Голем(а) да порасне! – May (s)he grow big! Среќна слава! – Happy Slava (Sts. Day Festivity) Среќен роденден! – Happy Birthday! Честито нов стан! – Congratulations on your new apartment! Here are some typical responses: И ти да си дочекаш! – The same to you! (literally: may you await it as well) Да ти се врати! – The same to you! (literally: Мay it return to you!) Да ви е жив(а) и здрав(а) синот/ќерката – May your son/daughter be alive and healthy! На свадба да му/ѝ играме! – May we dance at his/her wedding! Да дочекаш од син/ќерка! – May you have the same from your son/daughter! Фала or Благодарам – Thank you. Вежба 7: Честитања по разни поводи. Greetings on various occasions. After reading the customs described above, read/listen to the dialogues then select from the list of events the title for each dialogue. Not all the events will be selected. Слава, Дипломирање, Новороденче, Роденден, Нов стан, Именден, Веридба Дијалог 1 ________________ - Здраво Тања! Честито! Сега побрзо да најдеш работа! - Благодарам, и ти побрзо да завршиш. - Фала, Имам уште само неколку испити. Дијалог 2 ________________ - Среќна слава! За многу години! ♪ Лекција 9 178 - Фала што дојдовте. Повелете, влезете. - Ова е зa вас. Дијалог 3 ________________ - Ви честитам! Па кога ќе биде свадбата? - Планираме да биде во август. - Баш ми е мило! Ви пожелувам многу среќа. Дијалог 4 ________________ - Честито син! Голем да порасне! - Фала и ти да си дочекаш! - Ќе биде, кога ќе дојде време. Дијалог 5 ________________ - Честито нов стан! Со среќа да си седите.1 Навистина убаво изгледа. - Фала, и тебе да ти се врати. - Повелете, ова е за станот. Се надевам ќе ви се допадне. 9.1 Aorist, continued In the last chapter you learned how to form the aorist for the largest groups of verbs. There are, however, some other categories of aorist that fall into smaller classes. All of the subclasses are in the и-stem and е-stems. In this chapter we will introduce four more subgroups of aorists, two belonging to the и-stem and two to the е-stem. 9.1.1 и-stem with change of и to е а. There is a semantic class of verbs in this subcategory that describes a process of becoming, for example, to get better, to turn red, to...