Macedonian: A Course for Beginning and Intermediate Students

8. Education, Invitations

141 8. Education, Invitations 8.1 Aorist, introduction 8.2 Days of the week 8.3 Telling time, continued 8.4 Review of subordinate clauses 8.5 Relative clauses, continued 8.6 Intransitive verbs with се Писмо до Брајчино Денес е сабота и Билјана има слободно време па реши да им напише писмо на дедо Диме и баба Калина во Брајчино. 8 Драги Баба и Дедо, Од мајка ми слушнав дека сакате да знаете дали сум студент на Универзитетот „Торонто“ оваа година. Сигурно знаете дека средното училиште го завршив лани и решив да се пријавам на овој универзитет оти во иднина сакам да студирам фармација како чичко Тоше. Сакам да работам во аптека кога ќе завршам и да им помагам на луѓето. Дали знаете дека Универзитетот „Торонто“ е најголем во Канада и е еден од најпознатите во светот? Се наоѓа во центарот на градот. Бев многу среќна кога дознав дека сум примена и дека ќе добијам одлична стипендија. Имам многу за учење. Имам предавања по хемија, математика, биологија и фи- зика. Морам да имам предмет од хуманитарни науки и решив да слушам предавања по канадска литература. Се разбира, многу сум зафатена со домашни работи, ама ги сакам предавањата. Се преселив во студентски дом затоа што овде е помирно. Знаете како Бранко и Стојан се караат! Имам само една цимерка од Нова Шкотска, Антонија. Таа не зборува многу со мене. Секој ден спие до десет саатот и само игра на компјутерот и зборува на телефон. Не знам што студира, ама има книги за религија и филозофија. Се запознав со група Македонци и имам добри пријатели со кои можам да зборувам македонски. Кога имаме слободно време многу сакаме да пиеме кафе во едно кафанче и понекогаш да одиме на концерти или на игранки. Во сабота одам во македон- скиот клуб и играм народни ора. Не е лесно, ама научив неколку ора. Веќе е декември, доаѓа зимскиот распуст. Поради испитите не ќе имам вре- ме пред празниците и треба уште да купам и подароци за Божиќ. Мајка ми и баба ми сигурно ќе ја направат празничната вечера, сарма и леб со паричка. Лани мене ми се падна! Се надевам дека во Брајчино сѐ е во ред. Ви го честитам празникот Божиќ и ви пожелувам Среќна Нова Година! Многу ми е жал што нема да бидеме сите заедно. Најсрдечни поздрави, Билјана ♪ Лекција 8 142 Вежба 1: Дали се овие факти за Билјана точни или не: 1. Сега е во средно училиште. 2. Идната година сака да се пријави на Универзитетот „Торонто“. 3. Сака во иднина да биде лекар. 4. Има добра стипендија за студирање. 5. Мисли дека предавањата на универзитетот се добри. 6. Има многу слободно време. 7. Се пресели во студентски дом бидејќи дома не може да учи. 8. Често излегува со нејзината цимерка. 9. Ќе има испити по Божиќ. 10. Ќе биде дома за Божиќ. Вежба 2: Одговорете на следните прашања: 1. Зошто беше Билјана среќна кога дозна дека е примена на Универзитетот „Торонто“? 2. Какви предмети има Билјана? 3. Каква е нејзината цимерка? 4. Како се забавува Билјана? 5. Што кажува Билјана за Божиќните празници? Вежба 3: Поврзете ги темите со зборовите: Connect the themes with the words: 1. добие, дознае, среќна а. студирање 2. помирно, цимерка, се пресели б. Божиќ 3. пријатели, кафанче, концерти в. стипендија 4. предмети, предавања, испити, домашни работи г. студентски дом 5. подароци, сарма, паричка д. забава Вежба 4: Одговорете за вас на следните прашања: 1. Што студирате? На кој универзитет? На кој факултет? Филолошки, Медицински, Правен, Економски, Филозофски, Земјоделски (agriculture), Архитектонски, Градежен (engineering), Природноматематички, Факултет за физичка култура, Факултет за драмски уметности (theater arts), Факултет за музичка уметност (music), Факултет за ликовни уметности (fine arts), Педагошки (education) 2. Дали живеете дома, во стан под кирија или во студентски дом? 3. Дали имате цимер или цимерка? Кажете нешто за него/неа. 143 Лекција 8 Cultural Note: Holiday celebrations In Macedonia, people celebrate New Year’s on January 1st, but Christmas is celebrated on January 7th, according to the old Julian calendar. There are customs associated with the day before Christmas, Коледе, Christmas Eve, Бадник, and Christmas Day, Божиќ. Customs vary from place to place, but the following description of traditional celebrations in one village will highlight some typical events. Early in the morning of January 6th, groups of children gathered and traveled from house to house singing special songs, коледарски песни. People gave the singers something to eat, e.g., ореви ‘walnuts’, костени ‘chestnuts’, бонбончиња ‘candies’, јаболка ‘apples’. In the afternoon, children went out and found a large oak branch for the Yule log. As they brought the log back to the village, the oldest child walked straddling the log while the others followed making noises of various domestic animals. As they arrived home, the oldest would call out: Добровечер! Да се роди у поле бериќет! Да се множи стоката! Да се роди пченката! ‘Good evening! May the fields bear harvest! May the flocks increase! May the corn grow!’ While calling out these greetings, he spread the log with fat while the other children continued making animal noises. Then the oak log was put in the fire, and later the charred log was set aside until Василица, ‘St. Basil’s Day’ i.e., New Year’s on January 14th according to the old calendar. Families lit candles out in the stables, one for each member of the family. The person whose candle burned the longest would have the most luck in the coming year. Then they prepared a special holiday meal. First, they cut a loaf of bread in which a coin had been baked, and the person who received the coin would have luck during the year (Biljana got it last year!) The rest of the meal consisted of Lenten food, i.e., no meat or dairy products: грав ‘beans’, посна сарма ‘lenten sarma’ (no meat in the filling), туршија од зеленчук. After the meal, they ate fruit and nuts, e.g., костени, јаболка, круши, суви смокви ‘dried figs’, сливи ‘plums’, ореви, лешници ‘hazlenuts’. On January 7th, Christmas day, a special breakfast was served consisting of roast poultry, fritters, and warm rakija (grape brandy). Meat was eaten for lunch. The men went to church, and after the service they ate and drank together. On the following day, the women went to church and celebrated together. On all three days of the Christmas holiday, there was a dance in the village center, сред село. When people met, they said: Ристос се роди ‘Christ is born’, to which the response is: Ваистина се роди ‘In truth he is born’. Many of these customs have disappeared, but both in Macedonia and in émigré communities, some of these traditions are preserved. Families still gather on Christmas Eve and eat bread with a coin hidden inside. An oak branch is still part of the decorations. Those who eat a Lenten meal on Christmas Eve eat грав and посна сарма. And the table still holds a wide variety of fresh fruit, nuts, and dried fruit. The custom of коледе is also being revived. Лекција 8 144 Greetings for the holidays: Среќен Божиќ! Среќна Нова Година! Среќни божиќни и новогодишни празници! Разговор по телефон Разговор 1 Билјана: Ало! Ристо: Билјана, здраво. Ристо на телефон. Одиме на кино. На факултетот за филмски студии ќе се дава нов цртан филм од Јапонија. Билјана: Ристо, добра идеја, многу сакам цртани филмови, ама за жал немам време. Не можам да одам, утре имам испит. Ристо: Ти веќе сѐ знаеш. Ајде дојди, филмот ќе биде супер и пред 9.00 ќе бидеш дома. Билјана: Добро, важи. Сигурно нема повеќе да научам. Со кого одиме? Ристо: Со Боби и Кате. Билјана: А каде да се сретнеме? Ристо: Знаеш каде е библиотеката, нели? Во зградата на ќошето се даваат филмови. Jaс ќе те чекам пред влезот. Билјана: Добро, пријатно. Ристо: До гледање. Чао. Разговор 2 Катина: Ало? Горан: Ало, овде е Горан. Катина: О, здраво Горан. Што има ново? Горан: Знаеш, ... да те прашам, дали сакаш да дојдеш во новиот ресторан до Градскиот парк? И Мирко и Дина ќе дојдат. Катина: Што е денес? Среда. Извини, не можам, имам курс по англиски. Горан: Можеш еднаш и да не одиш. Ќе биде многу забавно. Боби и неговата група ќе свират. Катина: Жал ми е навистина, но денес имаме тест. Треба да бидам таму. Горан: Добро. Ќе одиме друг ден. Пријатно! Катина: Чао! Разговор 3 Мајката: Ало!? Тања: Добар ден. Овде Тања. Дома ли е Анета? ♪ 145 Лекција 8 Мајката: Да, почекај, сега ќе ти ја дадам. [Анета, Тања на телефон.] Анета: Здраво Тања, како си? Тања: Добро. Слушај, ајде да одиме кај Елена. Анета: Важи, супер! Ќе има ли забава? Тања: Не. Знаеш, денес падна на испитот по историја и многу е несреќна. Ќе биде добро за неа да биде во друштво. И Катина и Марија ќе дојдат. Анета: Одлична идеја. Ќе купам чоколадa и веднаш доаѓам. Чао! Тања: Те чекам. Пријатно. Разговор 4. Мира: Ало, Андреј, во четврток има концерт на „Леб и сол“ во салата „Борис Трајковски“1 . Сакаш ли да одиме? Андреј: Во колку почнува? Мира: Во 9.00. Андреј: Навистина ги сакам „Леб и сол“, ама во петок имам презентација и морам да работам. Нема да можам, концертот сигурно ќе заврши доцна. Мира: Денес е понеделник, до четврток имаш време. Ова е навистина добра шанса. Тие немаат често концерти во Скопје. Андреј: Не знам, ќе ти кажам утре. Мира: Добро, но јави се порано! Се надевам нема да биде доцна. Вежба 5: Слушнете/Прочитајте ги горните разговори и одговорете на прашањата: Listen/Read the conversations above and answer the questions: 1. Koj кого поканува и каде? А. Ристо ја поканува Билјана да одат ________ а. кај една пријателка Б. Горан ја поканува Катина да одат ________ б. на кино В. Тања ја поканува Анета да одат ________ в. на концерт Г. Мира го поканува Андреј да одат ________ г. во ресторан 2. Кој не може да оди затоа што а. има испит? ________________ б. има презентација? ________________ в. има курс по англиски? ________________ 3. Зошто Билјана реши да оди на кино? 4. Зошто Катина мора да оди на часот по англиски? 5. Зошто Тања сака да одат кај Елена? 6. Зошто Андреј не е сигурен дека ќе може да оди на концерт? 1 Boris Trajkovski was president of Macedonia from 1999 to 2004. His term ended tragically when he died in a plane crash. Лекција 8 146 Вежба 6: Invitation: You now know how to use the verbs сака, може, мора + да to extend an invitation to someone, and how to accept or refuse an invitation. Reread the phone conversations above for models how to offer, accept, or refuse an invitation, then do the exercises below. а. Поврзете ги речениците од 1–5 со оние од а–д: Connect the sentences from 1–5 with those from a–d: 1. Ристо и Билјана одат во новиот ресторан. а. Можеш ли да зборуваш со него? 2. Денес Милка дипломира. б. Можеш ли да вечераш кај мене? 3. Правам еден македонски специјалитет. в. Ајде да одиме со нив? 4. Има убав филм во кино „Вардар“. г. Сакаш ли да одиме кај неа? 5. Ристо е на телефон. д. Сакаш ли да го гледаме? б. Дополнете ги разговорите: прифатете или одбијте и кажете ја причината. Complete the dialogues above: Accept or refuse and tell the reason why. пример:А. Ристо и Билјана одат во новиот ресторан. Ајде да одиме со нив. Б. Сакам, но морам да учам. Утре имам испит. ДА НЕ Добро, доаѓам. Извини, не можам... Сакам, се разбира. Сакам, но морам да... Одлична идеја. Веднаш доаѓам. Не сега. Морам да... Да, секако. Благодарам. Не сакам, ... Важи. Многу ми е жал, ама... 8.1 Aorist, introduction The aorist, called in Macedonian either аорист or минато определено свршено време, i.e., past definite complete tense, is a form which refers to a completed action in the past tense. It most often...